Kanhanbe koy mbadii bone

So en tuugniima e yiyannde mawbe men fayde he njuddujeeraagal, eden mbaawi rokkude be goonga e de do golle bonde. Be mbiyatnoo ko njuddujeeri nanataa Pulaar kadi anndaa pinal mum e daartol mum. Eden ndokkabe goonga, ngati sinno Dammbalel Tooroodo KAN ina nannoo Pulaar kadi ina anndi pinal mum e daartol mum xeebatonooka banndi mum debbo Cafdo JALLO. Hay sinno ko cafdo kono wonaa kanko o safani. Walla so mo yidi o xama, o humana baade Cafdo ko diwo. Kono hadi mo wadde duum ko o njuddujeeri mo nanataa Pulaar, anndaa pinal mum e daartol mum.

Dammbalel Tooroodo KAN ko neddo mo mawninoo-mi e dawrul farayse, ngam makko won’de nanoyanke, xoxxo e pindo. Kono ndeke xeebo ko jikku pooloowo xoyre e pinal. Dammbalel noon hannde ko neddo mo njaltu-mi ngam makko anndireede xeebotoodo hayso wonaa he cadeele makko he Cafdo JALLO de, kadi hay so nyaawoore nde gasaani.

Sinno aduna o so ina nyaawa ina tuugnotonoo e pinal e neesu e aada e neddankaagu lenyol ma Cafdo JALLO rokke goonga gila nyaawaaka. Ngati won gede heerorii ko yoga e lexxi kono hubtidinaani. Pullo bulataa kadi bulnataa e miijo mum fepindo roondiingo gacce fawa e hoyre mum ngam danyal walla goddum. Fulbe mbiyi: “ so koyeera arii, maayde arii subotoo ko maayde”.

Cadeele aduna o noon, dowi nyaawooje mum ko lexxi goongdindi “haajuma ina jari kala huunde”. Ko duum wadi so idi nyaawa miijooji majji e doosde e jiyande majji fof ko heen fawii. Eden keewi wiyde neddo nanirta, faamirta, gollirta e nyaawirta ko e taariindi makko (pinal, neesu, aada, renndo). Yeru kala afriiknaajo mo wostaaka jeebnoodo ciimtol badanoongol e nguurndam Maykel Jakson e ngonndiigu makko e sukaabe ina yiytoo heen hoyre mum. Joom mum ina anndi dum ina wonaa tawa hay cadeele miijaaka heen, renndude e sukaabe leeso wooto. To men mo wonaa mo mabbe o, hay rewbe e worbe ina ndennda leeso do bernde awataa saka jagga liddi. Maykel noon hay so ko njuddu jeeri mo nanataa Pulaar kono omo heddorinoo pinal makko e daartol makko ko duum wadi mo seertude Dammbalel Tooroodo KAN.

Caggal yano hol ko ndany-xen e de golle de Dammbalel wadi de?

Fulbe mbiyi : « neddo ko ndu fiyaa uumata ». Dum do ina ari beydaade e wallitde mi e miijooji di njoginoo-mi gila ko booyi, won’de faraysenaabe ko mbaroodi tuumdaandi e weendu kono nde ndu beebi nde takkere mayri tawaaka doon. Ko be yimbe wiyoobe mawninbe jojjande aadee, jojjande debbo, jojjande suka kadi jannginoobe aduna, kono duum fof ko caggal nafooje mabbe keeriide. Ay ! ko mbiynoo-mi koya neddo faamirta walla gollirta ko e pinal mum e ko nanndi heen. Yeru, xeewee Robeer Baaranten jeyaado e burbe habaneede jojjande aadee e nder winndre, so ina haala de do cadeele mette mum kala koko Dammbalel sehil mum yalti ina ceenaa ko, kono wonaa ko yani he Cafdo JALLO ko. Be do noon, musidbe teddube, ko kanyum en kalfunoo en kadi njanngini en kadi dowi dawrugol men e nyaawooje men. Ndeke noon duum ina foti miijcin’de en hakkunde ko njanngu-den e no kuwtorto-den ko njanngu-den ko. Baleejo haa teengti e pullo kala ko o janngi no janngirinii ko noon o huwtortoo.

Nde do winndannde ko eeraango yo yimbe men mbadtu huwtoraade heen banngeeji no be mbadirta nii so tawii ko wadi ko ko ko yalti en. So huunde wadii xeew-en so ko ko yalti en caggal duum mbad-en no be mbadirta nii, holi to bural men woni heen.

Dum do, gooto kala yo haal winnda haa teengti e demngal engele e farayse heedana Cafdo JALLO. Yaltina heen o bone afriiknaabe nganndaa dum. Kadi en njidaa nyaawoore nde nyaawiree kaalis ngam ko en “miskineebe”, alaa. Yo Dammbalel Tooroodo KAN rewne laawol hay so Katante lenyol KAN e Siree KAN e Hamodiin KAN mbelaaka. Hay so Mayram KAN mettinaani xeebannde Dammbalel he Cafdo JALLO nde biy baaba makko.


Sammba Cooyel BAH
Nuwaasii-Lo-Sek, 19/05/2011